काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (९) -- हाथ छुटे भी तो..

स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (१) -- आमार श्वप्नो तुमी

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (२) -- प्रथम धर घ्यान दिनेश

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (३) -- मनमोहना बडे झुटे

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (४) -- मेरी सांसो को जो

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (५) -- केनू संग खेलू होली

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (६) -- अनाम वीरा

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (७) -- मथुरानगरपती काहे तुम.

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (८) -- दो हंसोका जोडा

'काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे'चे पहिले काही भाग उपक्रम या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध केले आहेत. परंतु तिथे अधिक काही लिहावं अशी माझी लायकी नाही, म्हणून यापुढील सर्व भाग मी येथे प्रकाशित करणार आहे..!

हाथ छुटे भी तो..!

(इथे ऐका)

'पिंजर' चित्रपटातलं उतम सिंग यांचं संगीत असलेलं जगजित सिंग यांनी गायलेलं हे गाणं. केवळ अप्रतीम..!

हाथ छुटे भी तो रिश्ते नही छुटा करते,
वक्त की शाख से लम्हे नही टुटा करते!

पुरियाधनाश्रीचे बेचैन स्वर! 'वक्त की शाख से लम्हे..' या ओळीतील 'लम्हे'वर कोमल धैवत विसावतो, उदास सायंकालच्या सावल्या लांबतात आणि ते 'लम्हे' काळजात घर करतात..!

जिसने पैरों के निशा भी नही छोडे पिछे,उस मुसाफिर का पता भी नही पुछा करते..!
क्या केहेने..! बहुतही बढिया लिखा है. या ओळीचं चित्रिकरण तर विशेष सुरेख आहे!

जिसने पैरो के..' ही ओळ जेव्हा तार षड्जाला स्पर्ष करते तिथे पुरियाधनाश्री जीव कासावीस करतो. ते पुरियाधनाश्रीचं समर्पण! आणि त्यानंतरची पंचामवरची अवरोही विश्रांती! हा खास पुरियाधनाश्रीतील पंचम. प्रार्थनेचा पंचम..!

'छुट गये यार ना छुटी यारी मौला..' चा कोरस सुंदर. कोरसचं सरगम गायनही अगदी परिणामकारक. गाण्याच्या चित्रिकरणातील उर्मिला अभिनयात, दिसण्यात नेहमीप्रमाणेच लाजवाब!

जगजित सिंग सारख्या अत्यंत सुरेल, तरल, ओल्या गळ्याच्या धनीने या गाण्याचं सोनं केलं नसतं तरच नवल होतं! हे गाणं ऐकलं की काव्य, संगीत आणि गायन या सर्वार्थाने एक अत्यंत उच्च दर्जाचं गाणं ऐकल्याचं समाधान मिळतं, जीव तृप्त होतो!

-- तात्या अभ्यंकर.

मिसळपाव डॉट कॉम या संकेतस्थळाचे मुखपृष्ठ म्हणून आज हा लेख प्रसिद्ध झाला आहे!

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (८) -- दो हंसोका जोडा

स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (१) -- आमार श्वप्नो तुमी
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (२) -- प्रथम धर घ्यान दिनेश
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (३) -- मनमोहना बडे झुटे
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (४) -- मेरी सांसो को जो
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (५) -- केनू संग खेलू होली
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (६) -- अनाम वीरा
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (७) -- मथुरानगरपती काहे तुम.


'काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे'चे पहिले काही भाग उपक्रम या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध केले आहेत. परंतु तिथे अधिक काही लिहावं अशी माझी लायकी नाही, म्हणून यापुढील सर्व भाग मी येथे प्रकाशित करणार आहे..!


दो हंसोका जोडा... (इथे ऐका)

सारंगीचे हृदयाला हात घालणारे सूर सुरू होतात आणि तिचा गळा भैरवीचे स्वर्गीय सूर गाऊ लागतो. सगळ्याच सुरांचं तिच्या गळ्याशी सख्य! नव्हे, गेली अनेक दशके हे सगळे सूर तिच्या गळ्यातच वस्तीला आहेत, तिच्या पुढ्यात हात जोडून उभे आहेत आणि त्यातला प्रत्येक सूर तिला विचारतो आहे, "मेरे लायक कुछ सेवा?!"

तिचं नांव लता मंगेशकर!

मोरा सुखचैन भी, जीवन भी मोरा छीन लिया
पापी संसारने साजन भी मोरा छीन लिया!

वरील ओळीतील 'पापी संसारने साजनभी मोरा छीन लिया' म्हणताना 'साजन' शब्दावर जीवघेणी हरकत घेऊन त्यातील सूक्ष्म लयीला अत्यंत लीलया सांभाळत ती ज्या तर्हेने 'छीन' या शब्दावरील समेवर येते, तो संगीत क्षेत्रातला अद्भूत चमत्कार म्हटला पाहिजे!

रातकी आस गयी, दिनका सहाराभी गया
मोरा सूरजभी गया मोरा सितारा भी गया!

'मोरा सितारा भी गया' या शब्दांमधून भैरवीचं जे अगदी सहजसुंदर, नैसर्गिक रुपडं दिसतं त्याला तोड नाही!

अर्थपूर्ण शब्द, मन डोलायला लावणारा सुंदर ठेका, सारंगी-सतारीचा सुरेख वापर, सगळंच अप्रतीम! गजब, जुलम, रतिया बिताऊ, असूवन, मुशकील,डगरिया, उमरिया, इत्यादी शब्दांचे देहाती उच्चार केवळ दिदीनेच करावेत आणि केवळ तिनेच उभा करावा अवघ्या तीन मिनिटात भैरवीचा राजमहाल!

हे केवळ एक गाणं नव्हे! हा आहे जीवन समृद्ध करणारा आणि आयुष्यभर पुरणारा भैरवीचा अनमोल ठेवा! तुम्हाआम्हाला हा ठेवा भरभरून वाटणार्या त्या कवीला, नौशादमियांना, लतादिदीला आणि तबला-सारंगी-सतारीच्या त्या अज्ञात वादकांना सलाम..!

-- तात्या अभ्यंकर.


मिसळपाव डॉट कॉम या संकेतस्थळाचे मुखपृष्ठ म्हणून आज हा लेख प्रसिद्ध झाला आहे! ‍‍

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (७) -- मथुरानगरपती काहे तुम.

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (१) -- आमार श्वप्नो तुमी
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (२) -- प्रथम धर घ्यान दिनेश
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (३) -- मनमोहना बडे झुटे
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (४) -- मेरी सांसो को जो
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (५) -- केनू संग खेलू होली
काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (६) -- अनाम वीरा

'काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे'चे पहिले सहा भाग उपक्रम या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध केले आहेत. परंतु तिथे अधिक काही लिहावं अशी माझी लायकी नाही, म्हणून हा सातवा आणि यापुढील सर्व भाग मी येथे प्रकाशित करणार आहे..!



-- तात्या अभ्यंकर.

काही स्वरचित्रे, काही शब्दचित्रे (७)

मथुरानगरपती काहे तुम...
(येथे ऐका किंवा येथे ऐका)
(शब्द - रितुपर्णो घोष, संगीत - देबोज्योती मिश्रा)


रेनकोट चित्रपटातलं शुभा मुद्गलचं एक अप्रतीम गाणं. एक अतिशय सुरेख विरहिणी! वर वर पाहता एखाद्याला हे गाणं लोकगीतासारखंही भासू शकेल, परंतु या गाण्याला शास्त्रीय-उपशास्त्रीय संगीताची भारीभक्कम बैठक लाभली आहे.

सुबह का ख्याल आज

वापस गोकूल चल मथुरा राज..!

रागाच्या चौकटीतलं हे गाणं. यातला कोमल गंधार थेट हृदयालाच जाऊन भिडतो इतका हळवा आहे. 'वापस गोकूल चल मथुरा राज' या ओळीतल्या 'चल' या शब्दावरील शुद्ध रिषभ आणि पंचमाची संगती जीव लावून जाते!



धीरे धीरे पहुचत जमुना के तीर

सुनसान पनघट मृदुल समीर


क्या बात है! अगदी डोळ्यासमोर दृष्य उभं रहातं! गाण्याचे शब्द तर सुरेखच आहेत. 'धीरे धीरे पहुचत जमुना के तीर' ही ओळ त्यातील शुद्ध गंधारामुळे अगदी उल्हासदायक, ताजी टवटवीत वाटते, परंतु पुढल्याच 'सुनसान पनघट मृदुल समीर' या ओळीतला सुनेपणा कोमल गंधार तेवढ्याच परिणामकारकतेने दाखवून देतो. ही ताकद केवळ स्वरांचीच! कोमल आणि शुद्ध या दोन्ही गंधारांमुळे हे गाणं विशेष श्रवणीय झालं आहे.



मनोहर वेष, पी कुकुल, अकूल, पूर नारी, व्याकुल नयन, कुसुम सज्जा, कंटक शयन, मृदुल समीर, हे शब्द कानाला खूप छान लागतात, गोड लागतात!



शुभा मुद्गलचं कौतुक करावं तितकं कमीच आहे, इतक्या सुरेख रितीने तिनं हे गाणं गायलं आहे. अभिजात संगीताची उत्तम बैठक लाभलेल्या शुभाला स्वच्छ, मोकळा परंतु तितकाच सुरेल आवाजही लाभला आहे.



हल्ली आपल्याकडच्या गाण्यांना ऑस्कर पुरस्कार मिळण्याचा जमाना आहे, आयटम साँगचा जमाना आहे! या पुरस्कारांच्या आणि आयटम साँगस् च्या भाऊगर्दीत असं एखादं सुरेख, जीवाला लागणारं गाणं ऐकलं की खूप बरं वाटतं!



जय हो...!

-- तात्या अभ्यंकर.