December 30, 2015

पाडगावकर..

आज पाडगावकर गेले. वयस्कर होते. एक ना एक दिवस जाणारच होते, ते आज गेले.

Normally कुणी दिवंगत झालं की पहिल्या दिवशी खूप दु:ख होतं आणि जसा काळ जाईल तसं ते दु:ख कमी होत जातं.. यावर आपण 'काळ हाच खरा वैद्य. तो भल्या भल्या जखमा बुजावतो..' असं म्हणतो..आणि पुढील वर्ष-दोन वर्षात माणसं सावरतात..

परंतु पाडगावकर यांच्या सारख्या मंडळींच्या बाबतीत निदान माझा तरी नेमका उलटा अनुभव आहे..

मला आज दु:ख झालं असलं तरी ते तितकंसं जाणवत नाहीये..परंतु जसा जसा काळ जाईल तसं हे दु:ख तीव्र होईल. आपण काय गमावून बसलो आहोत याची कल्पना मग जास्त त्रास द्यायला लागेल..

हाच अनुभव मला बाबूजी, भीमण्णा, भाईकाका, हृषिदा..किशोरदा, पंचमदा..यांच्या बाबतीत आला आहे.. यांच्यासारखी मंडळी तात्कालिक तेरा दिवसांचं किंवा वर्षभराचं दु:ख देत नाहीत. ही मंडळी कधीही भरून न येणा-या Long Term खोल जखमा देवून जातात..!

पाडगावकरही त्यांच्यापैकीच..!

कुमार किंवा अण्णांची एखादी गाण्याची मैफल ऐकली की दुस-या दिवशी अधिक त्रास होतो आणि मग मन सैरभैर होऊ लागतं..!

-- तात्या अभ्यंकर..

December 17, 2015

सुगुनामावशी..

मुंबई. दुपारी दीड-दोनची वेळ..

पापी पेट का सवाल है बाबा..

कुणी बायकोच्या हातचा छान छान डबा, तर कुणी हापिसाच्या कॅन्टिनमध्ये, कुणी वडापाव तर कुणी चायनीजच्या गाडीवर, कुणी शेट्टी लोकांच्या सोडा मारलेल्या महागड्या थाळ्या खात असतो, तर काही कॉर्पोरेट्स आपल्या छान छान सुंदर सुंदर बिनबाह्यांचं पोलकं घातलेल्या मैत्रिणीसोबत किंवा सेक्रेट्रीसोबत छानशा पंचतारांकित हाटेलात बफे लंच घेत असतो..

हाटेलं, खाऊ गल्ल्या, भजी-वडापाव-कॅनन पावभाजी-इडली-डोसा-मेंदूवडा-चायनीजच्या गाड्या.. सगळं ओसंडून वाहत असतं.. कष्टकरी मुंबई जेवत असते..

कधी कधी तात्याही मुंबईत उन्हातान्हाचा भटकत असतो आणि तो जर दादर भागात असेल तर त्याला मोठा आसरा असतो तो सुगुनामावशीच्या जेवणाचा..

सुगुनामावशीची रस्त्यावरची राईसप्लेट..रस्त्यावर उभं राहूनच जेवायची..

गेली १५-१६ वर्ष तात्या तिथे जेवतो आहे आणि आंध्रातली तेलुगू सुगुनामावशी त्याला प्रेमाने वाढते आहे..!

३ पोळ्या, एक उसळ, एक भाजी, वरण (मावशी त्याला 'डाळ' हा साधासुधा शब्द वापरते. ) आणि भात..

५०-६० रुपयांमध्ये अगदी समाधान होईल असं पोटभर घरगुती जेवण.. रस्त्यावर उभं राहून तात्या जेवत असतो..

चांगल्या चवीची टामाटू किंवा बटाट्याची रस्सा भाजी, छानशी मटकीची उसळ, कधी वांगी तर कधी शेवग्याच्या शेंगा घातलेली सुरेख चवीची फोडणी दिलेली डाळ, अगदी घरच्यासारख्या मऊसूत पोळ्या आणि उत्तम बारीक तांदळाचा भात..तुमची थाळी भरली जाते आणि मग तिथे रस्त्यावरचं उभं राहून जेवायचं. भुकेकरता अजून काय पंचपक्वान्न पाहिजेत..?

मध्यरेल्वेच्या दादर स्थानकाच्या फलाट क्र ६ वरून शिवाजी स्थानकाकडे तोंड करून शेवटच्या फाटकातून बाहेर पडलं की १०-१५ पावलांवरच रेल्वे मजदूर युनियनच्या कार्यालयाला लागून असलेल्या फुटपाथवर सुगुनामावशी जेवणाचे डबे घेऊन बसते. भात, भाजी, वरण, पोळ्या असा माल भरलेले चार-पाच मोठे डबे असतात. जेवणानंतर स्वच्छ आणि थंडगार पिण्याचं पाणी. सुगुनामावशी रेल्वेच्या फलाट क्रमांक ६ वरच्याच 'पिने का पानी' नामक पाणपोईतून ही व्यवस्था करते..

मी फार पूर्वीपासून या बाईच्या प्रेमात होतो. तिचं एकदा नाव विचारलं होतं, सगळी हकिगत विचारली होती.. तेव्हा कळलं की तिचं नाव सुगुना.. मूळची आंध्रप्रदेशातली..आता मस्त बम्बई-हिंदी बोलते.. :)

"इतने साल से यहा खाना देती हू..लेकीन कभी किसिने नाम भी नही पुछा. तुम पहिला आदमी है जिसने मेरेकू पुछा..!"

मी आपुलकीनं केलेल्या चौकशीचं सुगुनामावशीला भरून आलं होतं, खूप अप्रूप वाटलं होतं..!

आता पुन्हा जाईन केव्हातरी सुगुनाच्या हातचं जेवायला..

भुकेल्या पोटाला छान छान वातानुकूलित, पंचतारांकित, सप्ततारांकित हाटेलातल्या जेवणापेक्षा सुगुनामावशीच्या हातचा सैंपाक केव्हाही बरा..!

मस्त उन्हात फुटपाथवर उभं राहून सुगुनामावशीकडे तात्या जेवत असतो आणि एकीकडे गुणगुणतसुद्धा असतो..

ए दिल है मुष्किल जीना यहा
जरा हटके जरा बचके ये है बाँबे मेरी जान..

-- (मुंबईकर) तात्या. :)

December 15, 2015

कच्च्या कैरीची दारू..

मगाशी उगीचंच मार्लिनचा बाबा आठवला. मस्त होता तो..

कोणे एकेकाळी वसईच्या मर्लीन नावाच्या एका बाटग्या खिरिस्तावणीच्या पिरेमात पडलो होतो. काय रसरशीत दिसायची आमची मर्लीन..! प्लंबर फर्नांडिस हा माझा दोस्त. त्याचं गाव वसई, फर्नांडिसची आई घरीच दारू बनवायची. अगदी उत्तम चवीची आणि स्कॉचसारखीच लाईट..!

याच फर्नांडिसची सख्खी मावशी खारदांड्याला दारू बनवायची. तिला सगळे 'ज्यो आन्टी' म्हणायचे. धर्मेन्द्र, प्राण, अशोक कुमार ही मंडळी खारदांड्याच्या ज्यो आन्टीच्या खोपटवजा गुत्त्यात बसून दारू प्यायचे. विलक्षण होती ही खारदांड्याची ज्यो आन्टी. धर्मेंद्रला तर ज्यो आन्टीचं अतिकौतुक होतं. तो तर तिला कधी कधी आग्रह करून स्वत:च्या गाडीत बसवून स्वत:चं शुटिंग बघायला घेऊन जायचा..:)

प्राणसाहेबांच्या घरी काही विशेष घरगुती समारंभ असेल तर ज्यो आन्टीला देखील विशेष आमंत्रण असे..:)

कैरीची दारू बनव..अशी खास प्राणसाहेबाची तिला मे महिन्यात फर्माईश असे. पण मे महिन्यातही ज्यो कैरीची दारू रोज बनवत नसे. मात्र फक्त प्राणसाहेबांकरता बनवायची केव्हातरी..:)

इथे वसईला फर्नांडिसच्या आवशीला मर्लीन दारू बनवायला मदत करायची. मर्लीनचा बाबा हा होल्सेलर कोळी होता..बॉबीमधला प्रेमनाथ दिसतो तसाच दिसायचा आणि लुंगीही तशीच नेसायचा. वसईचा बाटगा कोळी होता मर्लीनचा बाबा..

आम्ही कधी वसईला गेलो की फर्नांडिसची आई मला प्रेमाने घरी बनवलेली दारू द्यायची.. आणि मर्लीन सुरमई तळून आणायची.. मी आणि मार्लिन कधी कधी चोरून मुंबई फिरायला जायचो..पिक्चर बघायचो.. अंधारात कोप-यातल्या शिटा पकडून ज्यांनी पिक्चर नाय बघितला त्यांची जवानी फुकट आहे.. :)

मग पिक्चर बघून आम्ही खारदांड्याला ज्यो कडे जायचो. तिथे थोडीशी जांभळाची पिवाची आणि ज्योच्या हातची ताजी मांदेली. मग मी तिथून एकटाच घरी यायचो. कारण उशीर झालेला असे. मार्लिन मग त्या रात्री ज्यो कडेच रहायची. खारला ज्यो कडे जाते आहे अशी थाप मारूनच ती घरातून निघायची. आधी चोरून मला भेटायची, आम्ही पिक्चर वगैरे बघायचो आणि मग ज्यो कडे जायची.. :)

पुढे मग केव्हातरी ज्यो नेच आमचं भांडं फोडलं.. :)

आज मात्र अचानक मार्लिन, तिचा बाबा, ज्यो, फर्नांडिसच्या आईने केलेल्या दारुची आणि मर्लीनच्या सुरमईची आठवण झाली. परंतु 'मर्लीन, की तिची ताजी फडफडीत सुरमई, यातलं जास्त रसरशीत कोण?' हा प्रश्न मात्र आजही सुटलेला नाही..

धर्मेंद्र आताशा त्याच्या लोणावळ्याच्या बंगल्यात एकटाच पीत बसलेला असतो. ज्यो च्या हातची कच्च्या कैरीची दारू आवडीने पिणारे आमचे प्राणसाहेबही काळाच्या ओघात कुठेतरी नाहीसे झाले..

असो..

-- तात्या अभ्यंकर..