पायल... :)

काल विम्याच्या काही कामानिमित्त एकाला भेटण्याकरता मुंबैला गेलो होतो. ठरल्याप्रमाणे आम्ही बोरीबंदर स्थानकाबाहेरच भेटलो. विम्यासंबंधी बोलणी केली. त्याच्याकडून त्याच्या विमा-हप्त्याचा धनादेश घेतला.

त्याच्यासोबत एक कुणीतरी लै भारी बाई होती. छान रसरशीत, गोरीगोमटी. अर्थात, ती त्याची बायको नव्हती कारण त्याच्या बायकोला मी ओळखतो. आता ही बया कोण याच्याशी मला काय देणंघेणं? असेल त्याची मैत्रिण वगैरे किंवा हापिसातली असेल कुणी..!

पण बाई खरंच छान होती. बिनबाह्यांचा डिरेस घातलेली. तिचे सुंदर गोरेपान दंड.. व्वा..!

"come Tatyaa, पावभाजी खाऊया.." तो म्हणाला.

आम्ही जवळच्याच शिवाला हाटेलात गेलो. त्याने पावभाजी ऑर्डर केली..

"पा, What about you? Jain, khaDa or cheej?"

हा प्रश्न त्या बाईला होता..

पा? हा या बाईला पा का म्हणतो? मल कळेचना..!

"तात्या, तुला काय रे? कुठली पावभाजी? पावभाजी चालेल ना? की दुसरं काही मागवू?"

"नको रे, मी फक्त चहा घेईन.."

"अरे लेका उगाच भाव नको खाऊस. त्यापेक्षा पावभाजी खा.. "

असं म्हणून तो मनमुराद हसला..

"बरं, मागव एक पावभाजी. साधीच मागव..". (मी साला भिकारचोट. कशाला उगाच चीज वगैरे नखरे करायचे? आणि तसंही मला जरा त्यांच्या कंपनीमध्ये अवघडल्यासारखंच वाटत होतं. ती हायफाय बया, तोही हायफाय. मी आपला साधा दाढी वाढलेला गरीब विमा एजंट!)

"You know Pa, right now we are having the great Marathi writer with us.."

मी दचकून श्री ना पेंडसे, पुलं, जयवत दळवी वगैरे आजुबाजूला कुठे बसले आहेत का हे पाहिलं..!

"Meet my dear friend Tatyaa. तात्या ही माझी बॉस पायल ओबेरॉय..!"

बापरे. ओबेरॉय ह्या आडनावालाच मी घाबरतो. छ्या, साला काही काही नुसती नावंही चामारी जाम श्रीमंत असतात. ओबेरॉय नावाचा माणूस किंवा बाई म्हणजे हायफायच असणार. पटकन पाहुणे आलेत म्हणून चहा टाकायचा आहे आणि ऐन वेळेस साखर संपली आहे म्हणून कधी कुठल्या ओबेरॉय वहिनी थोडी साखर आणण्याकरता शेजार्‍याची बेल वाजवत आहेत असं चित्रं तुम्हाला कधीच दिसणार नाही..!

"Ohh..hi Tatyaa.. nice to meet you. The gr8 Marathi writer.. wow..!"

पायलने माझ्याशी हात मिळवत म्हटलं. माझ्या हाताला लोण्यात माखलेल्या पावाचं लोणी होतं म्हणून पटकन डावा हात पुढे केला. मग परत ओशाळून लोण्याच्या उजव्या हातानेच हात मिळवला. साला, बाईच्या त्या गोर्‍या पारदर्शी सौंदर्यापुढे पारच भांबावून गेलो होतो मी..!

छ्या! काय लोभसवाणी बाई होती हो. अगदी निष्पाप मनाने मनमुराद कौतुकाने बोलली माझ्याशी..!

"So you write for Marathi films.. wow..!"

च्यायला झालं होतं असं की ही ओबेरॉय बया विंग्रजीशिवाय दुसरं काहीच बोलत नव्हती. आणि आम्ही सायबाच्या भाषेत थोडे कच्चे..!

"No, but you know Pa, he will make miracles if he writes for Marathi films..!"

आमच्या दोस्ताला मात्र माझं खरंच कौतुक होतं. जरा जास्तच होतं, पण मनापासून होतं हो..!

अखेर आमची पावभाजी खाऊन झाली. वर ज्यूसही झाला आणि आम्ही हाटेलाच्या बाहेर पडलो..

Anyways Payal, nice to meet you, Where u stay?

असं मी त्या बाईला विचारणार होतो. पण तो प्रश्न मी आतल्या आतच गिळला. चामारी एकतर आपली त्या बाईशी ओळख नाही. तिला डायरेक्ट पायल असं कसं म्हणणार? बरं, पायल जी वगैरे प्रकार मला आवडत नाहीत, बरं, मी तिला परस्पर पा असंही म्हणू शकत नाही.. सगळीच पंचाईत तिच्यायला..!

बरं, "चला तुम्ही कुर्ल्याला बैलबाजाराच्या जवळ राहता ना? मी ठाण्यालाच चाललो आहे, कुर्ल्यापर्यंत एकत्रच लोकलने जाऊ.." असंही म्हणायची शक्यता नाही. कारण ओबेरॉय नावाची माणसं भांडूप, कुर्ला, परळ, लालबाग अशा ठिकाणी रहात नाहीत..!

छ्या..!

तेवढ्यात आलीच एक सुंदर काळ्या रंगाची ऐसपैस आलीशान गाडी. तिचीच गाडी होती ती. ती बया आमच्या दोस्ताला महालक्षुमीला सोडून पुढे खार वेस्टला जायची होती. मग बरोबर, चामारी ओबेरॉय नावाची माणसं अशाच ठिकाणी राहायची. आणि मी लेकाचा मध्यरेल्वेवरचा कनिष्ठ मध्यमवर्गीय, तिला कुर्ल्याच्या बैलबाजारात घेऊन चाललो होतो..!

जाताना पुन्हा एकदा पा ने माझ्याशी हात मिळवला आणि विलक्षण गोड आणि मधाळ हसली. या वेळेस मात्र माझे हात स्वच्छ होते..!:)

ती दोघेही मला बाय बाय करून निघून गेली आणि मला जरा हायसं वाटल. चामारी बनारसी भोला पान खाऊन भर रस्त्यातच पचाक करून एक भक्कम पिंक टाकली तेव्हा जरा कुठे बरं वाटलं..!

पुन्हा बोरीबंदरला आलो आनि मग दी ग्रेट मराठी रायटर ठाण्याला जाणार्‍या लोकलची वाट पाहू लागले..!

आपला,
तात्या ओबेरॉय..

छ्य्या..! 'तात्या ओबेरॉय' हे नाव कायच्या कायच वाटतं..

तुमचा,
तात्या..

हेच आपलं बरं आहे.. 

कोकणातला मास्तर...

कोकणातलं कुठलं तरी अत्यंत रिमोट, दुर्गम असं खेडं असावं. दिवसाला एखादीच लाल डब्याची तालुक्याच्या गावाला जाणारी एस टी..

टुमदार डॉगरावरचं गाव. डोंगरावरून खाली पाहिलं की दूरवर दिसणारी सुरुची झाडं आणि त्यापलीकडचा तो तालुक्याच्या गावातला समुद्र..!

मोजकीच घरं. काही ब्राह्मणांची, एक-दोन कुडाळदेशकर, दोनचार भंडारी, दोनचार कोळी. एखादा बाटलेला मुसल्मान. घरातल्या गणपतीची चोरून पूजा करणारा..!

गावातल्या चिल्ल्यापिल्लांना भूतांच्या गोष्टी सांगणारी एखादी म्हातारी. सर्दीखोकला, ताप, जुलाब इतपतच औषधं माहिती असणारा, तालुक्याच्या गावात कंपौंडरी करणारा एखादा शाणा किसन कंपौंडर. कुठे मण्यार-फुरसं-कांडोर चावली तर कुठलासा पाला आणि कुठलीशी बुटी उगाळून लावणारा एक कुणी भिवा भंडारी, आणि स्वतःच्या घरीच पुढल्या खोलीत फुटकळ किराणासामानापासून ते मेणबत्त्या, भुत्ये, पानतंबाखू, तेलं, कंगवे असं सगळं ठेवणारा एक कुणीतरी बबन्या भुसारी..!

गावात एक पोलिसांचं आऊटपोस्ट, गावचा पोलिसपाटीलच एकदा केव्हातरी ती खोली उघडणार. गावात एक पोस्टाचा लाल डबा. तालुक्याच्या गावातून पत्र घेऊन येणारा पोस्टमन. तोच पोस्टमन तो लाल डबा उघडून त्यात पडलेली पत्र तालुक्याच्या गावाला घेऊन जाणार..!

गावात एखादा गणपती आणि समर्थांनी स्थापलेला एखादा मारुती..! तो मारुतीच त्या गावचा वेतोबा वगैरे आहे अशी त्या मारुतीला जोडली गेलेली एखादी दृष्टांतकथा. वर्षातनं हनुमानजयंतीला त्याचा होणारा उत्सव..!

उतरत्या डोंफरावर रातांबे, काजू, करवंद याची मनमुदार झाडं. कुठे मोगरा, रातराणी. त्यांचा सुंगंध. त्यातच मिसळेला रातांब्यांचा सुगंध..! मनमुराद रानफुलं, त्यावरचे चतूर..!

जेमतेम चारच खोल्यांची प्राथमिक शाळा, शाळेत एकच मास्तर. पहिली ते चौथी शिकणारी चिल्लीपिल्ली त्या शाळेत येणार. मास्तर त्यांना अ आ इ ई पासून ते चवथीपर्यंतचं गणीत शिकवणार. छान गाणीगोष्टी सांगून मुलांवर संस्कार करणार..

आषाड-श्रावणातला कोकणातला तो समोरचंही दिसणार नाही असा पाऊस..

तो शाळेतला मास्तर त्या चिल्लापिल्लांसोबर वर्षातले सगळे सण साजरे करणार. चणे वगैरे आणून त्या लेकरांसोबत अगदी श्रावणी शुक्रवार पासून, गणपती वगैरे सगळे सगळे सण साजरे करणार, कोजागिरीला गावातल्याच कुणा परसूला सांगून दूध सांगणार, ते चुलीवर आटवणार, रात्री शाळेत सगळ्या मुलांना बोलावून कोजागिरीचा चंद्र पाहात ते दूध पाजणार. पोरांना गोळा करून एखादं शिवाजीचं नाटक बसवणार..त्यातल्या त्यात जाड्या मुलाला अफजलखानाची भूमिका करायला सांगणार..! :)

असा त्या रम्य प्राथमिक शाळेतला तो मास्तर व्हायचं आहे मला...!

मला नको ते शहर, नको ती पुढारलेली दुनिया, नको ते मोबाईल, नको ते मॉल, नको ते पेज थ्री..!

मला त्या शाळेतला मास्तर व्हायचंय, मला नकोत ती माणसं आणि नको ती गर्दी..

त्या शाळेतल्या त्या पाचपंचवीस चिल्लापिल्लांसोबतच रमायचं आहे मला आयुष्यभर..!

-- तात्या अभ्यंकर.

श्रीकला..

वरळी सीफेसवरची एक संध्याकाळ. मी आणि श्रीकला बसलो होतो एकमेकांना लगटून. त्या दिवशी भरतीचा जोर जरा जास्तच होता. लाटांचे छान तुषार उडत होते अंगावर..

तुळू मातृभाषा असलेली श्रीकला. काळीसावळी, परंतु जबरदस्त उभार बांध्याची. एकदा तहानलेली अशी आली होती आमच्या बारच्या दाराबाहेर. 

"साब, पानी पिलाव ना.."

मी पोर्‍याला सांगून, दोन बर्फाचे खडे टाकून थंडगार पाण्याचा गिल्लास बाहेर तिच्याकडे पाठवला. पाहताच क्षणी प्रेमात पडलो होतो तिच्या. विलक्षण बोलके डोळे..!

वास्तविक ती पाणी पिऊन लगेच गेलीसुद्धा असती. परंतु मीच विलक्षण खेचला गेलो होतो तिच्याकडे..

"अंदर आओ, थोडा चाय पी के जाव. रौशनीआपा, नसीमआपा और फैझानाआपा के पास आती हो ना सामान बेचने?"

श्रीकला बारमध्ये आली. मी तिच्याकरता पेश्शल पानीकम चाय मागवला..

चूतमारीचा मन्सूर माझ्याकडे पाहून छद्मीपणे हासला होता. मन्सूर हा माझ्यासकट तिकडच्या सर्व आपांचा आणि वेश्यांचा हरकाम्या. साला वेश्यांच्या पाठीला साबण चोळणारा तुंग्रुस..! चांगलाच तैयार गडी होता. रांडेचा तात्या श्रीकलामध्ये विरघळला आहे हे चाणाक्ष मन्सूरने क्षणात ताडलं असावं..! :)

मन्सूर काय, चरसी डबलढक्कन काय.. तिकडच्या विलक्षणच वल्ली ह्या.. एकदा लिहिणार आहे त्यांच्यावरही..! चरसी डबल ढक्कनला तर मीच मुंबै मर्कन्टाईल बँकेचा डेली कलेक्शन एजंट बनवला होता. मन्सूरला एकदा बच्चूच्या वाडीतले कबाब खायला नेला होता.. :)

असो..

फोरासरोडवरच्या तमाम वेश्यांकरता पिना, पावडरी, भडक लिप्स्टिका आणि अजून कोणकोणती चेहेरा रंगवण्याची द्रव्य असं सगळं विकायचं काम श्रीकला करायची. तिच्या हातामध्ये एक मोठी रबरी पिशवी असे. त्यात हा सगळा माल भरलेला असे. कामाठीपुर्‍यामधल्या त्या त्या इमारतीत जाऊन तेथील वेश्यांना हे रंगरंगोटीचं साहित्य विकणारी सेल्सगर्ल होती श्रीकला. तिथून जवळच नागपाड्याला राहायची.

सालं तरूण वय होतं तेव्हा. श्रीकलाही चामारी मुसमुसलेलीच होती. खेचलेच गेलो आम्ही एकमेकांकडे...!

आठवड्यातून दोन-तीन फेर्‍या तरी श्रीकला मारायची त्या बाजारात. पण पाणी प्यायला म्हणून मुद्दामून माझ्या बारमध्ये यायची. साला निसर्ग कोणालाच सोडत नाय..!

आणि यामागे केवळ शारिरिक वासना होती असं मुळीच नाही. मला त्या मुलीला खूप समजून घ्यावसं वाटत होतं आणि तिलाही तिच्या मनातलं खूप काही सांगायला कुणातरी हवं होतं. शारिरिक वासना हा तर एन्ड गेम झाला. पाणी पडलं की गेम ओव्हर..! आणि मी तर त्या बाजारात सतत शारिरिक वासनेचेच धिंडवडे पाहात होतो. छ्या..! मनाची भूक त्यापेक्षा कायच्या काय मोठी असते भिडू..! शारिरिक वासना.. माय फूट..! 

आणि एके दिवशी जमलं आमचं. मी हिंमत करून भिडलो तिला. 

"कल शाम को घुमने जाएंगे? ताडदेव के सरदार के पास पावभाजी खाएंगे..हाजिअली ज्यूस सेंटर पे ज्यूस पिएंगे.. बाद मे वरली सी फेस जाएंगे. चलेगी..?"

एकदोन आढेवेढे घेऊन श्रीकला "हो" म्हणाली. ती "हो" म्हणणारच होती..!

तिचे आईवडील तिकडे उडुपीजवळच्या एका गावातले. ती नागपाड्याला तिच्या मामाकडे राहायची. मामा कुणा एका शेट्टीच्या हॉटेलात वेटर. श्रीकला आठ नऊ बुकं शिकलेली होती. विंग्रजीपण थोडं थोडं यायचं तिला.. 

कधी नव्हे ते मुंबईत छान गार वार सुटलं होतं. वरळीसीफेसवर बसल्या बसल्या श्रीकला मला हे सगळं सांगत होती.

त्यानंतरही आम्ही एकदोनदा भेटलो असू. पण त्यानंतर सम-हाऊ मी तिला टाळू लागलो मुद्दामून. तिला एखाद्या लॉजवर न्यायचं पाप आलं होतं माझ्या मनात. तीही नक्की आली असती. वय सालं वेडं असतं..! पण आपण पडलो खुशालचेंडू. लग्न तर करायचं नव्हतं..! 

पण कुठेतरी श्रीकलाचा माझ्यावरचा विश्वास मध्ये आडवा आला. कुठेतरी भटाच्या घरातले संस्कार आडवे आले आणि मी तिला भेटायचं टाळू लागलो. तिला नुसतीच एखाद्या लॉजवर नेऊन मजा मारायची, नासवायची आणि मग सोडून द्यायची ही कल्पना पचत नव्हती मला..!

आणि मी एकेदिवशी तिला हे सगळं ओपनली सांगितलं आणि आपणहून बाजूला झालो..!

पण पोरगी क्लास होती. मनात भरली होती माझ्या..!

खूप वर्ष झाली या गोष्टीला..

रौशनीआपा, नसीमआपा, मन्सूर, डबलढक्कन आणि श्रीकला.. या सगळ्यांची याद मात्र नेहमी येते...!

भन्नाट मुंबै आणि मुंबैची भन्नाट एक काळोखी दुनिया..!

-- तात्या अभ्यंकर.

मेहेंदी...

....तिचं नाव मेहेंदी... 

फोरासरोडवर अंजुमन बिल्डिंमध्ये नसीमआपाकडे मेहेंदी धंदा करायची. दिसायला इतर वेश्यांपेक्षा थोडी बरी, थोडी रेखीव, थोडी उजळ..

आमच्या झमझम देशीदारूच्या बारसमोरच नसीमआपाचा कुंटणखाना होता. नसीमआपा यायची आमच्या बारमध्ये पार्सल न्यायला. कधी आमलेट-पाव, तर कधी भूर्जीपाव, तर कधी दालफ्राय आणि रोट्या.. तिच्यामुळेच माझी मेहेंदीशी ओळख झाली. मी मेहेंदीचा 'न्यूजनरक्षा पॉलीसी' हा विमा उतरवला होता..

चार पैशे बरे भेटायचे मेहेंदीला. तिला कुणापासून तरी एक अनौरस मुलगाही होता. त्याला सगळे दिपू म्हणायचे. मुंबैच्या फोरासरोडवर शरीरविक्रयाचा धंदा करून, नसीमआपाचं भाडं देऊन उरलेल्या पैशांमध्ये मेहेंदी स्वत:चं आणि तिच्या दिपूचं पोट भरत असे..

कुठल्याही दुकानात तो शंभर-दिडशे रुपयांपर्यंत पॅ पॅ वाजणारा कॅसिओचा छोटा डबडा मिळतो बघा.. दिपूला बरेच दिवसांपासून तो डबडा हवा होता..परंतु मेहेंदीचं पैशांचं गणित काही जुळेना..

त्यानंतर मेहेंदी आजारी पडली. विषमज्वराने अगदी सणसणीत आजारी पडली. आमच्या फोरासरोडवरचाच एक सेक्स स्पेशालीस्ट डॉ बशीर याची तिला ट्रीटमेन्ट सुरू झाली. 

मुंबैचा फोरासरोड काय, फॉकलंड रोड काय.. इथे सेक्स स्पेशालिस्टांचे दवाखाने बरेच आहेत. त्यातले बरेचसे डॉक्टर हे चक्क बोगस आहेत. पण बशीर मात्र खरोखरंच वेल क्वालीफाईड होता. पंधरा-वीस दिसांमध्ये मेहेंदी पूर्ण बरी झाली. इतर वेश्या आणि नसीमआपा यांनी सगळी तिची देखभाल केली. काय सांगू तुम्हाला, मी ती सगळी माणूसकी, जगण्याची आणि एकमेकांना जगवण्याची धडपड खूप जवळून पाहिली आहे..!

आमच्या झमझम बार मध्ये आम्हा नोकरांच्या चहापाण्याकरता जे दूध येत असे, त्यातलंच एक गरमागरम कपभर दूध मी मेहेंदीकडे ती आजारी असेपर्यंत पोहोचवण्याची व्यवस्था केली होती. तिला औषधं गरम पडत असत.. दूध प्यायलं की बरं वाटे..!

मेहेंदी बरी झाली. पुन्हा धंद्याला लागली. कुठ-कुठल्या ओळखीच्या, अनोळखी बेवड्यांसमोर, मदांधांसमोर पाय फाकवायला तयार झाली. अशातच मेहेंदीचा विम्याचा तिमाही हप्ता आला. ३५० रुपये..!

""तात्यासाब, अगर मै ये हप्ता थोडा लेट देगी तो चलेंगा? इस बार पैसा नही है, भोत तंगी है.."

एल आय सी मध्ये हप्ता भरण्याकरता ड्यू डेटपासून एक महिना ग्रेस पिरियड मिळतो..

"हा चलेंगा, लेकीन एक महिने के अंदर पैसा भरो.."

"हां हां.. एक महिने में मै पक्का भर सकेगी.." - मेहेंदी आनंदाने म्हणाली..

त्याच दिवशी रात्री आठच्या सुमारास मेहेंदी आणि तिच्या दिपूला घेऊन आमच्या बारमध्ये आली. मी गल्ल्यावर बसलो होतो. दिपूच्या हातात त्या कॅसिनोचं पार्सल होतं..!

"तात्यासाब. हप्ता नही भरना था ना, तो मैने उन पैसोंसे थोडा पैसा आपा को दिया और दिपू के लिये ये बाजा लेके आयी.." - मेहेंदीच्या चेहेर्‍यावर निरागसता होती. 

"मन देवाचे पाऊल..' या ओळीचा अर्थ मला त्या दिवशी कळला..!

दिपू आणि मेहेंदी.. दोघेही माझ्याकडे निरागसपणे पाहात होते. ते कॅसिनोचं खेळणं मिळाल्याचा दिपूच्या चेहेर्‍यावरचा आनंद..!

मूर्त तू मानव्य का रे
बालकाचे हास्य का
या इथे अन त्या तिथे रे 
सांग तू आहेस का?

त्या फुलांच्या गंधकोषी सांग तू आहेस का....!

मला तरी Art of Living ची इतपतच व्याख्या समजते.. इतर पंचतारांकीत आणि सप्ततारांकीत व्याख्या मला माहीत नाहीत..!

-- तात्या अभ्यंकर.

केसरिया बालम...

केसरिया बालमा आओनी पधारो म्हारे देस..

हे राजस्थानी लोकगीत अनेक कलाकार, अनेक शब्द वापरून गातात. काही चित्रपटातूनही हे गाणं आपल्याला ऐकायला मिळतं.. 

केसरिया.. ज्याची कांती केशरी रंगाची. केशरासारखी आहे असा.. शिवाय केशरी रंग हे शुद्धतेचं आणि शौर्याचं प्रतिक.. 

ज्याची कांती केशरी रंगाची आहे, ज्याचं मन केशरासारखं शुद्ध आहे आणि ज्याच्या ठायी शौर्य आहे असा केसरिया बालमा किंवा केसरिया बालम.

देशांतराला, लढाईला गेलेल्या मांगनियार राजस्थान्याची प्रेयसी/पत्नी त्याला बोलवत आहे.. 

पधारो म्हारो देस..

राजस्थानातल्या पुरातन, प्राचिन हवेलीतलं प्रशस्त संगमरवरी अंगण किंवा सूक्ष्म कोरीव काम केलेल्या त्या हवेलीतला एखादा झरोका किंवा अनेक पायर्‍या असलेल्या विहिरीच्या एखाद्या पायरीवरून किंवा गरम वाळूच्या एखाद्या टेकडीवरून फुलणारं हे गाणं..

हे वर्णन माझे मित्र डॉ अग्रवाल यांचं..

या लोकगीताची तशी बरीच वेगवेगळी कडवी गायली जातात.. शेवटी हे गाणं म्हणजे एक साद आहे.. कधी कुठला रचनाकार त्याच्या प्रतिभेनुसार आणि कल्पनेनुसार ही पधारण्याची साद घालेल हे सांगता यायचं नाही.. राजस्थानातलं हे पारंपारिक लोकगीत, त्यामुळे कुणा एका रचनाकाराची यावर मालकी नाही..

परंतु मूळ गाण्यात काही सुंदर पंक्ति आहेत..त्या अलीकडे कुणी म्हणताना आढळत नाहीत..

जसे,

मारू थारे देस में निपूजे तीन रतन
एक ढोलो, दूजी मारवन , तीजो कसूमल रंग
पधारो म्हारे देस...

केसर सू पग ला धोवती घरे पधारो जी..
पधारो म्हारे देस...

और बढ़ाई क्या करू पल पल वारूगी
पधारो म्हारे देस आओ म्हारे देस...

आणि या ओळी तर सुरेखच आहेत..

आंबा मीठी आमरी,
चोसर मीठी छाछ.
नैना मीठी कामरी
रन मीठी तलवार

पधारो म्हारे देस नि...

आमच्या एका दोस्ताच्या लग्नाला जोधपूरला गेलो होतो तेव्हा ही डॉ अग्रवाल नावाची आसामी मला भेटली. डॉक्टरसाहेब राजस्थानी लोकगीताचे गाढे अभ्यासक. खूप गप्पा झाल्या त्याच्याशी. अगदी मोकळाढाकळा गप्पीष्ट माणूस. झकास मैफल रंगली त्यांच्यासोबत. खूप जोधपूर फिरलो आम्ही. सोबत डालबाटी आणि राजस्थानी मिठाई..! :)

त्याच्याकडून अगदी भरभरून ऐकायला मिळालं या गाण्याबद्दल.. आपल्याला आश्चर्य वाटेल, त्या अग्रवालांनी मला या गाण्याच्या एकूण ६ निरनिराळ्या चाली ऐकवल्या..!

आपलं भारतीय संगीत किती म्हणजे किती समृद्ध असावं? इतकी राज्यं, इतक्या भाषा.. प्रत्येक मातीतलं गाणं वेगळं आणि तेवढंच ढंगदार..मग ती मराठमोळी लावणी किंवा ठाकरगीत असू दे, किंवा राजस्थानातलं केसरिया असू दे, किंवा मध्यप्रदेशातल्या माळव्यातलं लोकगीत असू दे, किंवा पंजाबातल्या रंगेल मातीतल्या टप्प्याशी दोस्ती करणारं कुठलं कुडी-मुंडाचं प्रेमगीत असू दे.. किती वैभवशाली आहे आपलं संगीत..! विचार करू लागलो की मन थक्क होतं. ह्या सा-याचा अभ्यास करायला सातच काय, सातशे जन्म देखील पुरणार नाहीत.. पुन्हा पुन्हा या भारतीय मातीत जन्म घ्यावा लागेल..!

जोधपूरहून परतीच्या सूर्यनगरी एक्सप्रेसने निघालो. जानेवारीचे दिवस. संध्याकाळ उलटलेली. गाडी सुसाट मुम्बैकडे निघाली होती. बोचरं वारं होतं..आणि सोबत शब्दवेल्हाळ 'केसरिया बालम..' चे स्वर कानात रुंजी घालत होते...!

-- तात्या अभ्यंकर.