May 30, 2007

आकाशाशी जडले नाते..

राम राम मंडळी,

http://mr.upakram.ऑर्ग/ या नांवाचे एक संकेतस्थळ आहे. त्यावर शरद कोर्डे नांवाच्या सद्गृहस्थांनी http://mr.upakram.org/node/356 येथे एक चर्चाप्रस्ताव मांडला आहे. आम्ही त्याला एक प्रतिसाद लिहिला. परंतु उपक्रम हे संकेतस्थळ फक्त माहिती आणि विचारांची देवाणघेवाण करणारे संकेतस्थळ आहे, ही गोष्ट कोर्डे यांच्या चर्चाप्रस्तावाला प्रतिसाद देताना आमच्या लक्षात राहिली नाही. आम्ही जसं सुचेल तसं भावनेच्या भरात लिहीत गेलो. परंतु माहिती आणि विचारांच्या देवाणघेवाणीमध्ये भावनेला शून्य किंमत असते हे आमच्या ध्यानात यायला हवे होते ते आले नाही, ही आमची चूकच झाली. आता निवांतपणे मित्रांसोबत दोन पेग विदेशी व्हिस्की प्यायल्यावर ही चूक आमच्या ध्यानात आली आणि आम्ही त्वरीत तेथील प्रतिसाद काढून टाकून तो इथे आमच्या हक्काच्या जागेवर चिकटवत आहोत. एकतर कुठलीही माहिती लोकांना द्यावी इतका आमचा अभ्यास नाही, आणि काही देवाणघेवाण होण्याइतपत आमचे विचारही प्रगल्भ नाहीत! माहिती आणि विचारांची देवाणघेवाण करणार्‍या तद्न्य अन हुश्शार सभासदांच्या उपक्रमी मांदियाळीत आम्ही पूर्णत: unfit आहोत हेच खरे!

'तार्कीक कोडी' आणि 'ळ' कसा लिहावा यांसारख्या मोलाच्या चर्चेत आमचा प्रतिसाद म्हणजे ग्रहमालेच्या सभेत एखाद्या लहानश्या पिवळट बल्बने हजेरी लावण्यासारखे आहे! सबब आम्ही तो प्रतिसाद आता तेथून काढून टाकत आहोत व इथे देत आहोत. तो येथे हिरव्या अक्षरात देत आहोत! कोर्डेसाहेबांच्या चर्चेतील आम्ही संदर्भाकरता घेतलेली वाक्ये लाल अक्षरात देत आहोत.


आपणास माझ्या या किंचित् संशोधनाबद्दल काय वाटते?

लय भारी वाटते!

कोर्डेसाहेब, आपले चिंतन स्पृहणीय आहे. अश्या चिंतनातून बर्‍याचदा काही चांगलंच निष्पन्न होतं असा माझा विश्वास आहे.
आता थोड्या विस्ताराने संत तात्याबांचे भाष्य बरं का! ;)



आकाश (परिस्थिति?);

'आकाश' या शब्दाचा अर्थ 'परिस्थिती' या अर्थानेही काही वेळेला घेतला जातो ही कल्पना व्यक्तिशः मला अत्यंत सुंदर वाटते.

'एखाद्यावर आकाश कोसळले', 'आकाश भरून आले', 'मळभ दूर झाले', 'आभाळच फाटले तिथे ठिगळं काय लावणार?' या अर्थाची परिस्थितीशी निगडीत काही वाक्ये आपण बर्‍याचदा ऐकतो. एखाद्या माणसाच्या मानसिकतेचे वर्णन करताना 'आभाळाएवढं मोठं मन', आभाळासारखी माया' यासारखे शब्द वापरले जातात.


'आकाशी झेप घे रे पाखरा,
सोन्याचा पिंजरा'

'Sky is the limit' या इंग्रजी वाक्याचा अर्थ वरील दोन ओळीत फार व्यापकतेने सांगितला आहे असं मला वाटतं!
(मला काव्यातलं फारसं कळत नाही असं काही लोक म्हणतात तो भाग वेगळा! ;)


कोर्डेसाहेब, एकंदरीतच आभाळ ही फार सुरेख गोष्ट आहे. स्वच्छ निरभ्र आकाश, मळभ असलेलं आकाश, काळ्या ढगांनी भरून आलेलं आकाश, कातरवेळची पश्चिमेची लाली दाखवणारं आभाळ, ही आकाशाची सगळी रुपं कुठेना कुठेतरी मनाशीच निगडीत आहेत असं वाटतं. अवघं एक आकाशच आपल्याला खूप काही शिकवून जातं यात वाद नाही!

कोर्डेसाहेब, आकाश या शब्दाचा अर्थ निश्चितच खूप व्यापक असावा व म्हणूनच कदाचित थोरल्या आबासाहेबांसारख्यांच्या बाबतीत गगनाला मिठी मारणे, किंवा गगनभरारी, यांसारखे शब्द शोभून दिसतात!

'इवलेसे रोप लावियले द्वारी
तयाचा वेलू गेला गगनावेरी'

ओळीतलं माउलीला अभिप्रेत असलेलं आभाळ समजून घेणं ही फार मोठी गोष्ट आहे असं मला वाटतं!
आपले महानोरसाहेब, मनाचीच एक अवस्था सांगतांना 'नभ उतरू आलं' असे शब्द लिहून जातात! 'पर्वतांची दिसे दूर रांग, काजळाची जणू दाट रेघ' यातली काजळाची दाट रेघ दाखवायला आशाताईंचाच स्वर हवा!

गदिमा स्वयंवराचं वर्णन करतांना,

'आकाशाशी जडले नाते धरणीमातेचे,
झाले सीतेचे'

या ओळी लिहून जातात!

कोर्डॅसाहेब, वरील ओळींचे संगीतकार व आमचे मानसगुरू बाबुजी जायच्या आदल्या दिवशीच्या भकास संध्याकाळी आम्ही त्यांना भेटायला हिंदुजा रुग्णालयात गेलो होतो तेव्हा आमच्या मनाने भरून आलेल्या, अन् काळवंडलेल्या आकाशाचा अनुभव घेतला होता!

असो!

आपल्या या चर्चेच्या निमित्ताने आम्हालाही थोडे चिंतन करावेसे वाटले आणि हा चार ओळींचा प्रतिसाद लिहावासा वाटला! आकाश या विषयावर एखादा विस्तृत लेख लिहायचा विचार बर्‍याच दिवसांपासून माझ्या मनात होता. पण म्हटलं उपक्रमाच्या माहिती आणि विचारांच्या देवाणघेवाणीत ते लेखन बसेल न बसेल! ;)

सदर चर्चेमुळे काही अंशी ही इच्छा पूर्ण झाली याबद्दल आपले आभार. अजूनही लिहिण्यासारखं बरंच काही आहे, पण सध्या इथेच थांबतो!


-- तात्या अभ्यंकर.



3 comments:

Anonymous said...

कोर्डेसाहेब, आकाश या शब्दाचा अर्थ निश्चितच खूप व्यापक असावा व म्हणूनच कदाचित थोरल्या आबासाहेबांसारख्यांच्या बाबतीत गगनाला मिठी मारणे, किंवा गगनभरारी, यांसारखे शब्द शोभून दिसतात!

'इवलेसे रोप लावियले द्वारी
तयाचा वेलू गेला गगनावेरी'

ओळीतलं माउलीला अभिप्रेत असलेलं आभाळ समजून घेणं ही फार मोठी गोष्ट आहे असं मला वाटतं!

वा तात्या,

अप्रतिम!

सुंदर लिहिले आहे. पण तुम्ही इथे किंवा मायबोलीवरच लिहीत रहा. मनोगत किंवा उपक्रमच्या भानगडीत जास्त पडू नका हे आत्तापर्यंत तुम्हाला १० वेळा सांगून झाले असेल. पण तुम्ही सुधारायला तयार नाही. ज्या माणसाचा वावर रौशनीच्या बाजारापासून ते शेअर बाजारापर्यंत, आणि भावगीत सिनेसंगीतापासून ते भीमसेन आणि मन्सूरांच्या शास्त्रीय संगीतापर्यंत आणि मामलेदारच्या मिसळीपासून ते तुमच्या लाडक्या साधना कोळणीपर्यंत आहे, ज्या माणसासाचे अनुभवविश्व एवढे समृद्ध आहे त्या माणसाने त्या पुस्तकी पढंतमूर्खांच्या उपक्रमावर किंवा मनोगतावर का तडफडावे हे कळत नाही. त्यापेक्षा आमच्या मायबोलीवर या कायमचे. गेल्या दिवाळीत तुम्हाला मायबोलीच्या दिवाळी अंकाकरता लेख द्या म्हणून दहा वेळा विनवले होते पण तुम्ही मायबोलीकरता काहीच लेखन केले नाहीत. आणि मनोगतावर किंवा उपक्रमावर तुम्हाला लेखन करता येत नाही म्हणून इथे मात्र गळे काढता. तात्या, जरा स्पष्ट बोललो म्हणून क्षमा करा. पण तुमच्यासारख्या संवेदनशील परंतु तेवढ्याच वल्ली माणसाची मनोगतावर आणि उपक्रमावर अशी माती होऊ नये असे मनापासून वाटते. आम्ही मायबोलीकरच तुमचं लेखन समजून घेऊ शकतो. कारण मनोगत किंवा उपक्रमींचे अजून मानसिक वय खूप लहान आहे.

आपला,
एक मायबोलीकर हितचिंतक.

प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे said...

तात्या,
आकाश,फार सूंदर लिहीलंय तुम्ही,आपल्यातला भाउक माणूस व्यक्त होतांना आवडला,यात शंकाच नाही,असा प्रतिसाद आम्ही तिकडेही लिहायला हवा होता.पण आता मळभ दूर झाले.

प्रमोद देव said...

तात्या सही लिहिलेस. तुझी कल्पनाशक्ती अचाट आहे आणि भाषाही ओघवती आहे.दिलेली उदाहरणेही अतिशय चपखल आहेत. मस्त!!! लगे रहो भिडू!!!!!!

ता.क: रोशनीचे दोन्ही भाग वाचले.अतिशय वास्तववादी वर्णन आहे.पुढील कथाभागाची वाट पाहतोय.
पण ते दोन्ही लेख इथे का नाहीत? आधी इथे लिहित जा आणि मग हवे तर इतरत्र देत जा.
प्रमोद देव